वेध परिवार, भारत
वेध हा शिक्षण क्षेत्रात काम करणाऱ्या अशा शिक्षक, अधिकारी,शिक्षण प्रेमी यांचा समूह आहे जो 21 व्या शतकातील कौशल्ये हस्तगत करण्यासाठी शिकावयाच्या बाबी, शिक्षकाची भूमिका, मुलांना केंद्रस्थानी ठेऊन करावयाचे अध्ययन प्रक्रियेचे व्यवस्थापन, अध्ययन शास्त्रीय बाबी,बदलत्या जगासोबत स्वीकारावे लागणारे अध्ययन, अध्यापन कौशल्ये, शिकण्यात तंत्रज्ञानाचा प्रभावी आणि कृतीशील उपयोग इ. यावर सतत शिकत अपडेट होत आहे. युनेस्को ने केलेली शिक्षणाची व्याख्या Learning to learn या विचाराला प्रत्यक्ष साकारण्याचे काम वेध गेल्या मागील 5 वर्षापासून सातत्याने करत आहे. जगातील प्रत्येक मुलाला जागतिक दर्जाचे भाविष्यवेधी शिक्षण देण्याच्या दुर्दम्य इच्छाशक्तीने वेध सातत्याने शिक्षण क्षेत्रात क्रियाशील आहे. वेध विश्वास बाळगतो कि जगातील प्रत्येक मूल गतीने शिकू शकते आणि राष्ट्रउभारणीत योगदान देऊ शकते. 21 व्या शतकातील आत्मनिर्भर बालक तयार करण्यासाठी वेध आपली उर्जा, क्षमता, कौशल्ये याची गुंतवणूक करत आहे. जगाचे नेतृत्व करण्याची क्षमता बालवयापासूनच मुलांच्या अंगी रुजावीत यासाठी काळाबरोबर बदलणे अत्यावश्यक आहे या विचाराने वेध निरंतर शिकत आहे. आत्मनिर्भर भारत ची सुरुवात शिकण्यात आत्मनिर्भर मुले यापासून होणार आहे. शिकण्यात आत्मनिर्भर मुले होण्यासाठी वेध परिवार काम करत आहे
वेध चे ध्येय
वेध ची कार्यप्रणाली
मुलांच्या शिकण्याला गती मिळावी, 100% मुले शिकती व्हावीत, यासाठी काय करता येईल? ज्याने शिक्षकाचे काम कमी होईल आणि परिणाम अधिक मिळतील, हा विचार केंद्रस्थानी ठेऊन “वेध वर्क टीम” नावाचा whats app समूह तयार केला गेला आहे, जिथे महाराष्ट्र सोबत इतर राज्यातील शिक्षण प्रेमी आणि ज्यांना शिक्षणात योगदान द्यायचे आहे, त्यासाठी वेळ आणि श्रम गुंतवण्याची ज्यांची तयारी आहे, अशी मंडळी एकत्र येऊन दररोज रात्री 9 ते 10.30pm या वेळेत चर्चा करत आहेत.दिवसभर आपले कार्यालय, शाळा, गृहस्थी सांभाळून दररोज रात्री हि मंडळी सातत्याने एकत्र येऊन मूल शिकण्याच्या अनुषंगाने काम करत आहे. रात्रीच्या या चर्चेत माजी शिक्षण सचिव नंदकुमार सर यांचे “वेध वर्क टीमला” सातत्याने मार्गदर्शन मिळत आहे. त्यांच्या शिक्षण क्षेत्रातील प्रदीर्घ अनुभव आणि नवनवीन कल्पना यांच्या माध्यमातून शिक्षकांच्या या प्रामाणिक प्रयत्नांना दिशा देण्याचे काम नंदकुमार सर यांच्या सोबतीने होत आहे हे विशेष.
100% मुले शिकण्यासाठी वेध चे भविष्यवेधी प्रशिक्षण मॉड्यूल शिक्षकांना स्व: पातळीवर करता येतील अशा खालील 6 बाबींबाबत जागरूकता निर्माण करते आणि त्यांना प्रशिक्षण देते. स्व: पातळीच्या या बाबी करण्यासाठी शिक्षकांना प्रोत्साहन देणे, त्याची कार्य पद्धती समजावणे, शिक्षकांची बदलती भूमिका इ. बाबीवर 4 दिवसीय प्रशिक्षणाच्या माध्यमातून मार्गदर्शन केले जाते. या 6 बाबी केल्यास निपुण भारत अभियान मध्ये अपेक्षित उद्दिष्टांची पूर्तता होताना दिसत आहे.
1.मुलांना स्वतः शिकण्यास प्रेरित करणे.
2.मुलांना शिकण्याच्या प्रक्रियेत आव्हान देणे.
3.Learning Intervention (peer learning, group learning, subject friend)
4.मुलांच्या जिज्ञासू वृत्तीचा सन्मान करणे.
5.शिकण्यात तंत्रज्ञानाचा उपयोग करणे.
6.मुलांच्या शिकण्याची गती तिप्पट करणे.
या 6 बाबी केल्यास शिक्षकांना परिणाम मिळत आहेत. त्यांचे श्रम कमी होण्यास मदत होत आहे.
वेध ने आतापर्यत केलेले काम (संक्षिप्त)
महाराष्ट्रातील आंतरराष्ट्रीय शाळा वाबळेवाडी या शाळेतील शिक्षण प्रक्रिया अभ्यासून आंतर राष्ट्रीय दर्जाचे शिक्षण हे प्रशिक्षण मोड्यूल तयार केले. कोरोना काळात महाराष्ट्रातील बहुसंख्य जिल्ह्यांमध्ये वर्चुअल माध्यमातून हजारोच्या संख्येने शिक्षकांना प्रशिक्षण दिले.
इतर राज्यांसोबत काम
महाराष्ट्र राज्यासोबतच छत्तीसगढ , राजस्थान,मध्यप्रदेश या राज्यांमध्ये झूम च्या माध्यमातून हजारो शिक्षकांना प्रशिक्षण दिले वेध वर्क टीम मधील वेधस्त्रोत हे सातत्याने मागील 5 वर्षापासून वर्चुअल माध्यमातून प्रशिक्षक म्हणून योगदान देत आहेत.
NEP 2020 अनुषंगाने इतर मागास बहुजन कल्याण विभाग अंतर्गत काम.
महाराष्ट्र राज्यात OBC विभागाच्या 977 शाळा कार्यान्वित आहेत सदर शाळांमध्ये NEP 2020 नुसार FLN, Learning outcomes, 21 व्या शतकातील कौशल्ये विकसित करण्यासाठी या 977 शाळांमधील शिक्षक, मुख्याध्यापक यांना प्रशिक्षण दिले असून निपुण भारत अंतर्गत मुलांचे शिकणे गुणवत्ता पूर्ण व्हावे यासाठी प्रशिक्षण आणि प्रशिक्षनोत्तर सपोर्ट सिस्टीम यावर काम सुरु आहे.
राज्य शिक्षण संशोधनव प्रशिक्षण परिषद पुणे मार्फत राज्यातील 100% शिक्षकांना प्रशिक्षण
राज्य शिक्षण संशोधन व प्रशिक्षण परिषद पुणे यांच्या नेतृत्वात वर्ष 2023 – 2024 या कालावधीत राज्यातील सुमारे 4 लाख शिक्षकांचे “अध्ययन प्रक्रियेचे व्यवस्थापन व मूल्यमापन” या माध्यमातून पूर्ण झाले असून वर्ग पातळीवर शिक्षक काम करत आहेत सोशल मेडिया च्या माध्यमातून सदर प्रशिक्षणाचे परिणाम मोठ्या प्रमाणावर शेयर होताना दिसत आहेत. शिक्षक, विद्यार्थी, पालक, प्रशासन या सर्वांच्या पसंतीस हे प्रशिक्षण उतरले असून अधिक जबाबदारीने आणि सातत्याने या सर्व बाबी पुढे नेल्यास अपेक्षित उदिष्ट पूर्ती साधली जाणार आहे.
पुढील व्हिजन
अध्ययन प्रक्रियेचे व्यवस्थापन आणि मूल्यमापन हे प्रशिक्षण शिक्षकांच्या पसंतीस उतरले आहे शिक्षक खुश आहेत परंतु अधिक काळ परिणाम मिळवणे तसेच अध्ययन संस्कृती तयार होणे यासाठी शिक्षकांना फक्त प्रशिक्षण देऊन न थांबता खालील बाबी करणे नियोजित असेल.
–जिल्हानिहाय PLC विकसित करणे.
–मुलांचे शिकणे मोजण्यासाठी शाश्वत अशी मूल्यमापन व्यवस्था तयार करणे.
–मुलांना आपले यश मोजता यावे, शिक्षकांना प्रत्येक मूल शिकण्याच्या पातळीवर कुठे आहे हे पडताळता येण्यासाठी व्यवस्था तयार करणे.
–शिक्षकांना मुलांसोबत काम करताना येणारे अनुभव, मिळणारे परिणाम तसेच येणाऱ्या अडचणींबाबत निर्भयपणे व्यक्त होण्यासाठी वर्चुअल माध्यम उपलब्ध करून देणे.
–सोशल मेडियाच्या माध्यमातून सातत्याने सक्सेस स्टोरीज प्रसारित करणे.
–विशिष्ट कालावधी नंतर शिक्षक सभांचे आयोजन करणे.
–झूम च्या माध्यमातून मिळालेले परिणाम सादर करण्यास शिक्षकांना व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे.
–प्रश्न तुमचे उत्तर आमचे या उपक्रमाच्या माध्यमातून आपल्याच व्यवसाय बंधूंकडून मदत उपलब्ध करून देणे.
–सेल्फी विथ सक्सेस या उपक्रमाच्या माध्यमातून समाजात आपण करत असलेल्या कामाचे प्रसारण करण्यासाठी शिक्षकांना प्रोत्साहन देणे.
–पालक समाज यांना जोडण्यासाठी वर्चुअल माध्यमांचा उपयोग करणे.
वेध ( work team )
वेध स्त्रोत विविध प्रशिक्षणे, घटक संच, चाचण्या तथा आवश्यक त्या सर्व बाबी विकसित करण्यासाठी ज्ञान भागीदार म्हणून मदत करतात.